Bilimsel ve alanında başarılı bir makale yazmak istiyorsanız işe öncelikle hazırlık aşamasını öğrenerek başlamalısınız. Bir makale yazımı için hazırlık aşamasını tamamladığınızda makalenizi, kesintiye uğramaksızın yazabilirsiniz fakat önce yazmaya başlayıp devam eden süreçte kaynak aramayı düşünürseniz bu hem makalenizi bütünlük bakımından sekteye uğratacak hem de yazma aşamasında tıkanmanıza yol açacaktır.
Ι. BÖLÜM
1) MAKALE YAZMAK İÇİN ÖN HAZIRLIK AŞAMASI
1.1) Çalışma Konusunu Belirleme
Çalışacağınız konuyu belirlerken öncelikle sorgulayacağınız şey konunun çalışma doygunluğuna ulaşıp ulaşmadığıdır. Bu konuda çalışma yaparsanız literatüre katkıda bulunup bulunamayacağınızı da kendinize sorun. Bu soruların cevabı eğer olumsuzsa o alanda yaptığınız çalışma sadece CV’nize ekleyeceğiniz bir çalışma olarak kalacaktır. Dolayısıyla başarılı bir akademik bir çalışmanın püf noktası ihtiyaç duyulan veya yeterli seviye de çalışılmamış bir konuda yapılmasıdır. Bu özellikle çevrimiçi ortamda literatür taraması yapan kişilerin çalışmanıza daha kolay şekilde ulaşmasını sağlayacak ve dolayısıyla atıf alma ihtimalini de arttıracaktır. Popüler bir konuda yazılan makalelerde son sıralarda olmak yerine, çalışılmamış bir konu da çalışma yapmayı tercih edin.
1.2) Çalışmanızın Amacını Belirleme
Çalışmaya başlamadan önce bu çalışmayı niye yapıyorum sorusunu kendinize sorun. Bu sorunun cevabı size çalışmanızın yol haritasını sunacaktır. Makaleler; bir alanda derleme yapılması için, bir görüşü savunmak ya da çürütmek için makale yazılabilir. Çalışmaya başlamadan önce amacınızı belirlemeniz araştırmalarınızı kolaylaştıracaktır.
1.3) Literatür Taraması Yapma
Bilimsel bir çalışmanın belli başlı kaynakları: Tezler, kitaplar, dergiler, mevzuat, resmi tutanaklar, sempozyumlar ve benzeri etkinliklerde sunulmuş bildiriler, raporlar, akademik yayın yapan internet siteleri, kavramların tanımlamasını yapacağınız durumlarda Türk Dil Kurumu Sözlüğü ve gazete haberleridir. (Doğrudan bilimsel bir kaynak olarak kabul edilmemektedir). Öncelikle kitaplar için satın almak yerine kütüphaneye gitmenizi tavsiye ederim. Kütüphaneler hem maddi anlamda sizi külfetten koruyacak hem de daha fazla kaynağa ulaşabilmenizi sağlayacaktır.
Kütüphanelerde aradığınız kitabın olup olmadığını sorgulayacağınız bağlantı:
Kütüphane Kitap Sorgulama (koha.ekutuphane.gov.tr)
Çalıştığınız konuya göre değişse de genel olarak gazete haberlerinin doğrudan kaynak olarak kullanılması çalışmanızı bilimsel anlamda sekteye uğratır. Gazete haberlerinin nasıl kullanılacağının belirlenmesindeki belirleyici nokta çalışmanızın konusudur. Örnek olarak uluslararası ilişkiler alanında yazılan bir makalede bir devlet başkanının açıklamasının kaynağı olarak bir gazetenin gösterilmesi akademik anlamda herhangi bir sorun teşkil etmez ancak toplumsal sorunlara yönelik objektifliğin tespit edilemeyeceği haberleri doğrudan kaynak olarak kullanmanız çalışmanızı bilimsel anlamda sıkıntıya sokar.
Gazete arşivlerine ulaşabileceğiniz bağlantılar:
Milliyet Gazetesi Arşivi 1950-2019 (gazetearsivi.milliyet.com.tr)
Sabah Gazetesi Arşivi 2000-2019 (arsiv.sabah.com.tr/arsiv.html)
Sitemiz dışında bilimsel kaynaklara ulaşabileceğiniz bağlantılar:
ULAKBİM (ulakbim.gov.tr/yeniweb/ulakkesif/)
YÖK Tez (tez.yok.gov.tr)
DergiPark (dergipark.gov.tr )
TÜİK (tuik.gov.tr)
TBMM Tutanakları (tbmm.gov.tr/kutuphane/tutanak_sorgu.html)
Academia (academia.edu)
Google Akademik (scholar.google.com.tr)
1.4) Kaynakları Derleme
Çalışma yapma amacınız ne olursa olsun çalışma konunuzla ilgili kabul görmüş aynı ve aykırı istikamette çalışmaları ayırt etmeksizin okuyun. Okurken önemli yerlerin altlarını çizmeyi unutmayın. İnternet üzerinden eriştiğiniz kaynaklarda, kaynağınız pdf dosyasıysa Adobe Reader üzerinden sarı kalem ile; pdf değilse fotoğrafını çekerek not almanızı tavsiye ederim. Yine bu notlar bir not defterine hangi çalışmanın hangi sayfasını hangi konuda kullanacağınıza yönelik not almanız yazma sürecinde işinizi kolaylaştıracaktır. Ayrıca kaynaklarınızdan yapacağınız alıntıları bir word dosyasında ilgili alıntının altında APA veya MLA referans sistemlerinde kaynağı yazarak birleştirebilirsiniz. Bu yöntem işinizi kolaylaştıracaktır.
1.5) Çalışmanızı Özgünleştirmenin Yolları
Önceden çalışılmış bir konuda çalışıyorsanız çalışmanızı özgün kılmanın iki temel yolu vardır. Birincisi çalışmanız alan araştırmasına uygunsa anket veya mülakat gibi tekniklerle alan araştırması yapmaktır. İkincisi ise yabancı dilden eserleri çevirerek çalışmanızda kullanmaktır. İkinci yol nispeten daha az zahmetlidir ancak çalışmanızı sadece Türkçe hazırlanmış makaleler arasında özgünleştirebilir. Burada çalıştığınız konuya göre karar vermeniz gerekmektedir. Ben yine de her halükarda mümkünse yabancı dilde hazırlanmış makalelere atıfta bulunmanızı tavsiye ediyorum.
ΙΙ. BÖLÜM
2.) MAKALE YAZIM KILAVUZU
2.1) Makale İçin Gerekli Bölümler ve Biçim Kuralları
- Makalenizin ilk sayfasında makale yazarı kişi veya kişilerin adı yazılmalı ve dipnot verilerek öğrenim bilgisi yazılmalıdır.
- İlk sayfaya Türkçe ve İngilizce makalenizin adı ve bu adların altına özetleri yazılmalıdır.
- Özetler hem Türkçe hem İngilizce olarak yazılmalı ve aksi belirtilmediği sürece 200 kelimeyi geçmemelidir.
- Özetlerin altına en az 3 anahtar kelime yazılmalı ve bu anahtar kelimeler alfabetik sıraya göre sıralanmalıdır.
- Makaleniz de giriş ve sonuç ve bölümleri bulunmalıdır. Giriş bölümünde okuyucuya çalışma konusu ve konunun işlenişi hakkında ön bilgi; sonuç bölümünde ise çalışmanın tamamında ortaya çıkan sonuç çalışmanın önemli noktaları ile birlikte verilmelidir.
- Kaynakça kullanmış olduğunuz referans sistemine göre hazırlanmalı ve alfabetik sıraya göre yazılmalıdır.
- Dil bilgisi ve anlam bilgisi kurallarına dikkat edin.
- Makalenizi iki yana yaslı şekilde, iki satır arasında 1.15 cm ya da 1.5 cm boşluk olacak şekilde düzenleyin. Bu boşluk değeri makaleyi yazacağınız dergilere göre değişmektedir. Makale sayfalarında kaymalar olmaması adına makaleye başlamadan önce hangi aralığı kullanacağınızı belirleyin.
2.2) Makale Yazımı İçin Sık Sorulan Sorular
Makale yazım sürecinde sık sorulan soruları sıralarsak:
- Word’de kenar boşlukları kaç olmalıdır?
- APA ya da MLA sistemi nasıl kullanılır?
- Kaynakça nasıl hazırlanmalıdır?
- En az kaç sayfa yazmalıyım?
Bu soruların cevabı hakkında yönlendirici bir bilgi vermenin doğru olduğunu düşünmüyorum çünkü bu teknik bilgiler makaleyi hangi üniversite için ya da dergi için yazdığınıza göre değişmektedir. Bir dergi için hazırlıyorsanız, o derginin kenar boşluklarını ve istediği referans sitilini (APA veya MLA) öğrenmeli ve ona göre hazırlamalısınız. Üniversite’de sunum yapacaksanız; o üniversitenin tez yazım şablonunu örnek kabul ederek hazırlamalısınız. Dolayısıyla bu cevaplar değişkenlik göstermektedir. Örnek vermek gerekirse Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nin makale yazım kuralları ile Marmara Üniversitesi, Siyasal Bilimler Dergisi’nin makale yazım kurallarını kıyaslayabiliriz.
Gazi: Üst 5,5 cm, alt 5,5 cm, sağ 4,3 cm, sol 4,3 cm cilt payı sıfır (0), cilt payı yeri sol kenar boşluklu yazılmalıdır.
Marmara: Alt, üst, sağ, sol: 2 cm, cilt payı: 0,5 cm, genişlik: 18 cm, yükseklik: 23,5 cm, üstbilgi: 1,2 cm Altbilgi: 1,2 cm
Dönem içi ödev için makale hazırlayacaksanız yine aynı şekilde öğrencisi olduğunuz üniversitenin tez yazım şablonunu indirmenizi tavsiye ederim.
Çok sorulan diğer soru ise APA ve MLA referans sisteminin nasıl kullanıldığıdır. Öncelikle belirtmeliyim ki aksi belirtilmediği sürece istediğiniz referans sistemini kullanabilirsiniz. İki sistem arasında bölüm bazlı veya akademik değer anlamında fark yoktur. Hangisi kolayınıza geliyorsa onu seçin ancak tercihte bulunmadan önce ödev amaçlı makale yazıyorsanız ilgili dersin akademisyenine, tez yazıyorsanız üniversite tez yazım kılavuzuna, dergi için makale yazıyorsanız da dergi yayın kurulu bu konuda tercihine göre seçim yapmanız gerekmektedir. O yüzden en güzeli makaleyi yazmaya başlamadan önce hangi referans sistemini kullanacağınızı tespit etmeniz gerekmektedir. APA ve MLA referans sistemlerinin nasıl kullanılacağını öğrenmek için Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünün hazırlamış olduğu kılavuzu inceleyebilirsiniz. Çok detaylı bir anlatım ve örneklere sahip olması sebebiyle incelemenizi tavsiye ediyorum. Ayrıca bu kılavuzda kaynakça oluşturma, eklerin gösteriliş şekli vb. detaylara da değinilmiş.
Sosyal medya üzerinden bana ulaşıp yazıya örnek bir makale koymamı rica eden okurlarımız oldu. Bu nedenle içinde mülakat tekniğiyle alan araştırması içeren derneğimizin Akademik Düşünce Dergisinde yayınlanan makalemi örnek makale olarak konuya ekliyorum.
2.3) Tavsiyeler
- Makalenizi yazıyormuş gibi değil, sanki sunuyormuş gibi hazırlayın. Bu çalışmanızın akıcı şekilde okunmasını sağlayacaktır.
- İntihal yapmayın, bu günümüz şartlarında hemen anlaşılabilen bir suçtur.
- Doğrudan alıntı yerine yorumlayarak düşüncelerinize bir kaynağı temellendirin.
- Yazdığınız bir makaleyi paylaşmadan önce en az 1 hafta bekletin. Bu beklenen süre sonunda çalışmanızı tekrar okuduğunuzda değiştirilmesi gereken yerleri daha net farkedecek, imla hatalarını bulabileceksiniz.
- Makalenize görsel eklemeniz gerekiyorsa görsel eklemekten kaçınmayın. Görsel eklerken yine tez veya makale yazım kılavuzunu esas alın.
- Makalenizin özetinin İngilizce’sini hazırlayacak yeterli dil bilginiz yoksa Word programının içindeki dil çeviri uygulamasını, Google Çeviri veya Yandex Çeviri’yi kullanabilirsiniz. Bu noktada dikkat etmeniz gereken en önemli husus Türkçe özetin imla kurallarına uygun olması ve sade bir dil kullanılmış olmasıdır. Bu iki noktaya dikkat ederseniz çeviri programlarının yaptığı çevirileri gözden geçirerek kullanabilirsiniz ancak unutmayın ki Türkçe özette bir virgülü unutmanız bu tarz çeviri programlarında İngilizce özeti anlam açısından bambaşka bir yere götürebilir. Bununla birlikte Türkçe özeti yalın bir dille ve kısa cümlelerle yazmanız da çeviri programının çevirisini tutarlı hale getirecektir.
- Her şeyden önemlisi bu işi gözünüzde büyütmeyin. Emin olun yazdıkça ortaya daha güzel eserler çıkacaktır.
Görüş ve önerilerinizi bekliyor, esenlikler diliyorum.